Letoon Antik Kenti, Muğla‘ya bağlı Fethiye – Kaş karayolunun 65. kilometresindeki Kumluova Köyü yakınlarında yer alan antik bir Likya yerleşimi. Likya Uygarlığı’nın dini merkezi konumunda olduğu için tarihsel açıdan önemli bir yere sahiptir.

Apollon kültü Yunanistan’da yayılınca birçok yerler tanrıya beşik olma şerefini elde etmek için efsaneler üretmişlerdir. Delos da işte böyle bir efsane ile ilgilidir. Güneş Tanrısı Apollon’un ışık ülkesi olan Lykialı olmasından tabii ne olabilir. Üstelik onun bir ismi de Lykialıdır. Letoon Tiyatrosu (Roma Devri) Artemis Anadolu’nun ana tanrıçası Kybele’nin bir devamı olup onun bu çağlardaki ismidir.

Efes’te bereketi simgeleyen Artemis heykeli bunu açıkça ispatlamaktadır. Bu tanrıların annesi Letonun da Anadolulu olduğu ve Kybele ile bütünleştiği kabul edilir. Leto adına kurulan Letoon kenti Lykia’nın kutsal merkezidir.

1988’den bu yana Ksanthos Antik Kenti (Xanthos) ile birlikte UNESCO Dünya Miras Listesine yer alıyor. Xanthos ve Letoon antik kentleri içerdikleri arkeolojik değerler açısından dünya mirasının önemli öğeleri. Likya dilindeki en uzun ve önemli metinlerin görülebileceği taş yazıtlar buralardan çıkartıldı.

Likya Uygarlığı, Antalya ve Muğla arasında kalan bölgede hüküm sürmüş birçok küçük şehir devletin oluşturduğu bir birlik, aslında antik dönemin en demokrat birliği demek daha doğru olur.

Letoon’un Tarihi

Beacon Gemisinde görevli İngiliz Deniz Kuvvetleri teğmeni Rd. Hoskyn tarafından keşfedilen,UNESCO Mirası Ksanthos Antik Kenti’ne 4 kilometrelik bir mesafede yer alan Letoon Antik Kenti,Tarih boyunca Perslerin, Karyalıların ve eski Yunanlıların egemenliğine giren Letoon’da, son olarak Roma imparatoru Hadrianus kendi adına bir imparatorluk kültür merkezi yaptırmış. Roma döneminden sonra terk edilen antik alan M.S. 5. yüzyılda yapılan kilise ile Hristiyanlık gelmiştir. Böylece çok tanrılı dinlerden vazgeçilmiştir. Ancak kutsal alan 7. yüzyılda tamamen terk edilmiştir.

1962 yılında Prof. Dr. H. Metzger tarafından başlanıp, daha sonra Christian Le Roy tarafından yürütülen kazılar ile şehir gün ışığına çıkarılmaya çalışılmış, buluntular şehrin tarihinin M.Ö. VIII. yüzyıla kadar gittiğini göstermiştir.

Bilinen tarihe göre MS 7. yüzyılda terk edilen Letoon, Fethiye’den başlayan ve Antalya’ya dek uzanan Likya Yolu yürüyüş rotasının da bir parçası.

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan antik kent, Likya Yürüyüş yolu Rotasındadır. Kaş, Fethiye, Kalkan, Patara gibi çevre turizm merkezlerinden her gün yüzlerce turist bu alanı keşfetmek için gelmektedir.

Letoon Efsanesi

Tanrılar tanrısı Zeus, Titanlardan Kios ile Phoibe’nin, güzel saçlı kızı Leto’ya gönlünü kaptırır. Diğer sevdikleri gibi Leto’ya sahip olur ve Leto hamile kalır. Çapkın Zeus’un kıskanç karısı Tanrıça Hera Leto’yu adım adım takip ettirerek onun Zeus’tan olacak çocuklarını da doğurmasına mani olmaya çalışır. Nihayet Leto Anadolu’daki Lykia’ya kaçar ve Hera’dan kurtulur ve Çocukları Artemis ve Apollon’u Delos Adası’nda doğurduğu söylenirse de bir efsanaye göre Apollon’u Patara’da doğurur.

Günümüzde Letoon Antik Kenti’nin bulunduğu noktaya geldiğinde, burada bulunan suda çocuklarını yıkamak ister. Fakat tanrıça Hera’dan korkan halk Leto’yu burada istemez. Leto ise sinirlenir ve yörenin halkını kurbağaya çevirir. MÖ 7. yüzyıldan itibaren bu kutsal su kaynağının etrafında sunak kurulur ve Likya dilinde ‘Elyana’ adıyla bilinen su perilerine adanır.

Letoon Antik Kenti Kalıntıları

1962 yılında Prof. Dr. H. Metzger tarafından başlanıp, daha sonra Christian Le Roy tarafından yürütülen kazılar ile şehir gün ışığına çıkarılmaya çalışılmış, buluntular şehrin tarihinin M.Ö. VIII. yüzyıla kadar gittiğini göstermiştir.

Antik çağda Likya’nın dini merkezi konumunda olan Letoon Antik Kenti’nde Letoon, Apollon ve Artemis tapınakları, Doğuda yer alan Dor tarzında yapılmış olan Apollo Tapınağı, Letoon Tapınağından daha az korunmuş durumdadır ve her iki tapınağın ortasında bulunan Artemis Tapınağı en küçük olanıdır. Bu üç tapınağın güneybatısında bir çeşme, doğu kısmında ise bir kilise-manastır kompleksi, giriş kapısı ve kutsal yol, kutsal alanı çevreleyen bir portiko ve Hellenistik Döneme tarihlenen bir tiyatronun kalıntıları yer almaktadır.
Letoon Tapınağı, Artemis ve Apollo’nun annesi Leto’ya adanmış olan en büyük tapınaktır. Batıda bulunan Letoon tapınağı Peripteros tarzında yapılmıştır. Bu tapınak civarında MÖ 4. yüzyıla ait olduğu düşünülen ve üç dille (Grekçe, Aramice ve Likçe) yazılmış bir kitabe bulunmuştur ve  Fethiye Müzesinde sergilenmektedir. Bulunan kitabe, Antik Dönemde Likya’nın ulusal kutsal alanı olan sunağın, zamanla resmi belgelerin konulduğu bir alana dönüştüğünü gösteriyor.

Letoon’da halen ayakta duran yapılardan en iyi durumda olanı, M.Ö. 2. yüzyılda kutsal törenler için inşa edilen tiyatrodur. Tiyatro, Xanthos’tan Letoon’a gelen yol üzerine kurularak, bu yoldan gelenlerin tiyatronun içinden geçerek kutsal alana gelmeleri sağlar. Kutsal alanın kuzey ve batısını çeviren sütunlu galerilerin iç kısmında, Hellenistik döneme ait üç adet tapınak kalıntısı bulunmaktadır.
Doğudaki tapınağın içerisinde bulunan mozaikten tanrı Apollon’a ait olduğu anlaşılmıştır. Mozaiğin aslı şu anda Fethiye Müzesi’nde sergilenmek olup  Letoon’daki ise replikadır. Diğer iki tapınaktan küçük olanı Artemis’e  büyük olanı Leto’ya aittir. Tapınağın, Helenistik dönemden kalma mozaiğinde Artemis’in ok ve sadağı ile Apollon’un liri tasvir edilmiş.

Roma döneminden kalma yarım daire şeklinde bir havuz, Bizans kilisesi ve tiyatronun üst kısmında mezarlıklar bulunmaktadır. Kutsal alanın bir kısmında ise henüz kazı çalışması gerçekleştirilmemiştir.

 Letoon Antik Kenti’ne Nasıl Gidilir?

Muğla’nın Seydikemer İlçesi, Kumluova Mahallesi sınırları içeresinde, Kumluova merkeze 400-500 m mesafede yer alan Letoon Antik Kenti, Fethiye-Kaş karayolu üzerinde, Fethiye’ye 60 km uzaklıkta bulunuyor.  Fethiye-Kaş karayolunun üzerinde Kınık yakınından ayrılan 4 km’lik yolla ulaşılabilen Letoon, Bozoluk Köyü’nde yer alıyor.

Letoon’a kadar gelmişken 6km kuzeyindeki Xanthos Antik Kenti‘ni ziyaret etmeyi unutmayın.